Türkler 11. yüzyıla gelindiğinde Orta Asya’dan Anadolu’ya doğru keşif hareketlerine giriştiler. Bu keşiflerin sonucunda birçok sebebe bağlı olarak Anadolu’ya büyük Türk göçleri meydana geldi. Bu göçlerin çeşitli sebepleri bulunmaktaydı. Bunlardan en önemlisi boylar arası siyasi rekabet ve Orta Asya’daki kıtlık idi. O dönem Anadolu’ya hakim olan devlet Bizans devleti, Büyük Selçukluların önünde güçlü bir rakip durumundaydı. 1071’de Malazgirt Savaşı‘nda Selçuklu komutanı Alp Arslan, Diyojen komutasındaki Bizans ordusunu mağlup etti. Böylece Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı. Alp Arslan’ın Anadolu’yu hızlı bir şekilde Türk yurdu haline getirmek için bir yöntemi vardı. Bu da komutanlarına verdiği “kılıç hakkı” idi. Buna göre komutanlar anadolu’nun çeşitli yerlerine gönderildi. Fethettikleri topraklar, onların sayılacaktı. Bu süreç sonrasında Anadolu’da ilk Türk beylikleri dönemi başladı. Bu beyliklerin ilki ise bugünkü yazımızın konusu olan Saltuklular idi. Peki Saltuklu Devleti’ni kim kurdu? Saltuklular ne zaman ve nerede kuruldu? Beyliğin en bilinen özelliği hangisidir? vb soruların cevaplarını yazımızda bulabileceksiniz.
Saltuklular ‘ın Kuruluşu
Saltuklular, 1072 yılında Ebu’l Kasım Saltuk Bey tarafından Erzurum’da kurulmuştur. Beyliğin en önemli özelliği Malazgirt Savaşı sonrası Anadolu’da kurulan ilk beylik olmasıdır.
Beyliğin Genişlemesi
Saltuk Bey’den sonra beyliğin başına oğlu Ali Bey geçti. Bazı kaynaklarda beyliğin asıl kurucusu Ali Bey olarak kabul edilmektedir. Daha sonra beyliğe en parlak dönemini yaşatacak olan İzzettin Saltuk beyliğin başına geçti. Saltuklular, Gürcülerle savaşarak topraklarını genişletmiştir. Ayrıca Anadolu’nun en güçlü beyliği olan Danışmendliler‘le birlikte Haçlılara karşı başarılı mücadeleler vermişlerdir. İlk etapta Büyük Selçuklu Devleti’ne tabi olan beylik, sonraki süreçte bağımsızlığını kazandı. Bingöl, Kars, Bayburt, Oltu, Trabzon, İspir ve Tercan bölgelerini ele geçirerek gücünü arttırdı. Anadolu Selçuklu sultanı II.Kılıçarslan’la ittifak kurarak kız alıp vererek akrabalık bağı kurdu.
Beyliğin Yıkılışı
1202 yılında Anadolu Selçuklu hükümdarı II.Rükneddin Süleyman Şah, hakimiyet alanını genişletmek için harekete geçti. Anadolu’nun tek hakimi amacıyla yapılan bu hareket sonucunda Saltuklu hükümdarı Melikşah hapsedildi. Böylece yüzyıldan fazla bölgeye hüküm süren Saltuklular sona ermiş oldu.(1202)
Saltuklular ve Mimari
Saltuklular’ın Erzurum ve çevresinde hakim olduğu süreçte birçok mimari eser yaptırılmıştır. Bu eserlerden en önemlileri ; Üç Kümbetler, Tepsi Minare, Mama Hatun Türbesi, Kale Camii, Micingerd Kalesi, Erzurum Ulu Camii. Bu eserlerin birçoğu da günümüze kadar ulaşmıştır.
